Sức khoẻ luôn là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu. Mọi người thường nói: “Có sức khoẻ là có tất cả, không sức khoẻ là không có gì.”. Điều này quả không sai và được áp dụng cho tất cả các thế hệ. Chỉ cần một tổn thương nhỏ cũng có thể khiến cho chúng ta đứng ngồi không yên, nói gì đến những tổn thương lớn hơn.
Và một trong những vấn đề sức khoẻ phổ biến mà bất kì ai trong số chúng ta đều có thể gặp, kể cả nam giới và nữ giới đó là bệnh đau thắt lưng.
Vậy giải phẫu thắt lưng như thế nào? Bệnh đau thắt lưng ở phụ nữ và nam giới là gì? Khi nào thì cần tìm đến bác sĩ? Các biện pháp phòng tránh đau thắt có thể áp dụng? Các phương pháp giúp làm giảm và điều trị đau thắt lưng… Hãy cùng Đặc Nhiệm Blouse Trắng tìm hiểu ở bài viết dưới đây.
Giải phẫu thắt lưng
Vùng thắt lưng hay còn gọi và vùng lưng dưới được tính từ phía dưới lồng ngực cho đến đoạn bắt đầu của xương cụt với cấu trúc tương đối phức tạp, gồm nhiều bộ phận khác nhau gắn kết một cách hoàn hảo.
Vùng thắt lưng gồm có 5 đốt sống thắt lưng giúp cơ thể chịu được những sức ép, đảm nhiệm chức năng vận động với đầy đủ những đặc điểm sau:
- Phần thân của chúng rất to, chiều ngang lớn hơn chiều dọc (tính từ phần trước ra sau). Và điểm đặc biệt hơn là 3 đốt sống cuối của vùng thắt lưng có hình dáng giống như cái chêm nếu bạn nhìn chúng từ phía bên.
- Chân cung tương đối lớn, với 2 phần khuyết trên và khuyết dưới. Trong đó, khuyết trên nông còn khuyết dưới thì lại sâu hơn. Khuyết dưới của đốt sống trên và khuyết trên của đốt sống sau đó sẽ tạo thành lỗ ghép.
- Có 3 mỏm là mỏm ngang, mỏm khớp và mỏm gai. Cái tên mỏm ngang và mỏm gai cũng đã nói nên ít nhiều về hình dáng của chúng. Còn mỏm khớp với mặt trên hướng vào bên trong và về phía sau, mặt dưới thì ngược lại hướng ra ngoài và lên trên.
Những tổn thương ở các đốt sống thường là tổn thương cơ học, đặc biệt là 2 đốt sống số 4 và số 5 (L4 và L5).
Các đốt sống thắt lưng sẽ được liên kết với nhau bằng các khớp đốt sống và đĩa đệm với dịch khớp để vùng thắt lưng được linh hoạt hơn. Cả hai thành phần này đều có khả năng đàn hồi tốt, giảm áp lực cho vùng thắt lưng khi có một tác động nào tấn công.
Ngoài ra, vùng thắt lưng còn có các phần như lỗ ghép, các dây chằng, dây thần kinh và ống sống thắt lưng.
Xem thêm: [REVIEW] Sẹo là gì? Các thuốc kem trị sẹo tốt nhất hiện nay
Đau thắt lưng là bệnh gì?
Đau thắt lưng là một tình trạng phổ biến mà rất nhiều người có thể gặp phải, đa số các trường hợp đến một độ tuổi nhất định sẽ dễ bị đau vùng thắt lưng.
Chỉ cần một tác động nhỏ lên vùng thắt lưng dù là ở cột sống, đĩa đệm, các dây chằng và dây thần kinh hay các bó cơ quanh vùng này,… là bạn cũng có thể bị đau thắt lưng rồi. Đôi khi đó có thể là do khi hoạt động, làm việc quá sức khiến cơ bị căng gây đau.
Theo Viện Quốc gia về Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ (NINDS), đau thắt lưng đứng đầu trong các nguyên nhân gây ra tình trạng khuyết tật do quá trình làm việc. Các khảo sát tại Mỹ cũng đưa ra kết quả là tỷ lệ đau thắt lưng ở người Mỹ đạt trên 80%.
Có 2 tình trạng đau thắt lưng đó là cấp tính và mạn tính, nó có thể đau thắt lưng bên trái, đau thắt lưng bên phải hay đau ngang thắt lưng phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra, mức độ, tần suất và thời gian kéo dài của cơn đau. Thông thường, cơn đau thắt lưng kéo dài quá 3 tháng sẽ được coi là cơn đau mạn tính.
Trong trường hợp đau lưng cấp tính, người bệnh sẽ thường chịu những cơn đau trong vài ngày, thậm chí là vài tuần. Còn trường hợp đau mạn tính, cơn đau thường kéo dài hơn rất nhiều, có thể lên tới 3 tháng.
Những người từ 30 – 50 tuổi dễ bị đau thắt lưng hơn so với những lứa tuổi khác do đây là thời kì đầu tiên của quá trình lão hoá, cơ thể chưa kịp tiếp nhận. Đồng thời, đa số những người trong nhóm tuổi này thường ít vận động hay luyện tập thể dục, thể thao rèn luyện sức khoẻ. Tuổi càng cao, lượng hoạt dịch giữa các đốt sống sẽ càng giảm đi, gây khô khớp, các đốt sống có thể cọ xát vào nhau và gây đau mỗi khi cử động. Đồng thời, khi tuổi của bạn tăng lên, hoạt động của cơ xương khớp đều sẽ yếu đi, dễ bị tổn thương hơn.
Và các nghiên cứu cũng cho thấy ở độ tuổi lao động, nam giới có tỉ lệ đau thắt lưng cao hơn nữ giới do nam giới thường làm nhiều việc nặng nhọc và với tần suất thường xuyên hơn nữ.
Triệu chứng đau thắt lưng
Các triệu chứng của đau thắt lưng thường được biểu hiện như sau:
Các cơn đau xuất hiện bất ngờ và bất cứ lúc nào
Thường âm ỉ, có thể kèm theo đau nhức hoặc thậm chí là nhói buốt tận trong xương ở vùng thắt lưng và cũng có thể lan sang các vùng, bộ phận xung quanh như vùng hông, xương chậu hay chi dưới. Đôi khi cảm giác đau sẽ đi kèm với các cơn co thắt ở cơ thắt lưng, mức độ nặng hay nhẹ tuỳ thuộc vào mức độ tổn thương khiến cho các vận động ở vùng thắt lưng, mông và chân bị hạn chế.
Cảm giác đau lan toả và di chuyển đến vùng mông, chân và bàn chân
Cảm giác này thường tương ứng với đau dây thần kinh toạ vì thực ra thần kinh toạ cũng có vị trí kéo dài từ vùng thắt lưng xuống mông và đến tận đầu ngón chân. Khi vùng thắt lưng bị tác động cũng sẽ dễ kéo theo những ảnh hưởng lên 2 dây thần kinh toạ ở 2 bên cơ thể. Cảm giác lúc này thường là nhói đau như bị kim chích, đôi khi kèm theo ngứa ngáy hoặc tê bì cơ trải dài từ vùng thắt lưng cho đến từng đầu ngón chân gây khó chịu cực kì. Mức độ đau cũng có thể tăng dần và thay đổi khác nhau tuỳ mức độ tổn thương và mức độ nặng của đau thần kinh toạ.
[Tìm hiểu] TOP 10+ thuốc cường dương tốt nhất 2020 được ưa chuộng
Đau nặng hơn sau khi ngồi lâu
Người bệnh có thể gặp phải cảm giác đau tăng lên bởi khi ngồi lâu, vùng thắt lưng sẽ phải chịu một áp lực khá lớn trong một thời gian kéo dài, đặc biệt là các tác động lên đĩa đệm. Tuy nhiên, các triệu chứng này sẽ được cải thiện khi bạn thay đổi tư thế, đứng lên đi bộ nhẹ nhàng hoặc chỉ cần vươn vai thôi cũng đã rất hữu ích rồi và chỉ cần ngồi lại là bạn có thể sẽ gặp lại ngay cảm giác đau đớn ở vùng thắt lưng.
Cảm giác đau sẽ giảm đi ít nhiều khi bạn thay đổi tư thế
Như được nói ở trên, thay đổi tư thế sẽ giúp cho tình trạng đau trở nên bớt trầm trọng hơn. Tuy nhiên, tuỳ vào bệnh hay vị trí bị thương tổn, nguyên nhân gây ra đau đớn mà sẽ có các tư thế phù hợp khác nhau.
Ví dụ trong trường hợp bệnh nhân bị hẹp ống sống, người bệnh sẽ bị đau hơn với các động tác đi lại bình thường so với khi đi hơi hướng người về phía trước. Do vậy, họ thường sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như xe đẩy hoặc một vật gì đó để có thể bám vào.
Tuy nhiên, việc giảm đau khi thay đổi ở các tư thế khác nhau cũng góp phần giúp cho bác sĩ và các chuyên gia phán đoán được vấn đề đang xảy ra ở đâu để có biện pháp xử trí và điều trị phù hợp.
Đau thắt lưng trái, phải, đau ngang thắt lưng nặng hơn khi thức dậy, giảm khi di chuyển
Các khảo sát cho kết quả người bệnh thường cảm thấy đau hơn sau mỗi buổi sáng thức dậy và các triệu chứng đau sẽ được cải thiện dần khi họ di chuyển.
Điều này được giải thích là do một giấc ngủ của chúng ta sẽ kéo dài từ 6 – 8 tiếng, vào lúc này lưu lượng máu bị giảm, áp lực lên vùng thắt lưng cũng tăng lên có thể do đệm và gối không phù hợp (quá mềm). Và sau khi đứng dậy và di chuyển, tất cả những nguyên nhân kia sẽ được giảm bớt, giúp cảm giác đau giảm đi rõ rệt.
Bên cạnh đó, đau thắt lưng cũng bị ảnh hưởng bởi rất nhiều nguyên nhân khác như tâm trạng, cảm xúc, tần suất hoạt động, chăm chỉ rèn luyện thể dục thể thao,…
Triệu chứng đau thắt lưng khác nhau tuỳ vị trí tổn thương
Tổn thương rễ thần kinh thắt lưng số 3 và 4 (L3 – L4): Biểu hiện đau nhói ở mặt trước đùi, đôi khi kèm theo cảm giác ngứa và tê bì. Một số trường hợp, các triệu chứng này cũng có thể lan rộng ra những vùng xung quanh như phía trước của đầu gối, phần ống chân hay thậm chí lan tới cả bàn chân.
Tổn thương rễ thần kinh thắt lưng số 4 và 5 (L4 – L5) thường gây đau phía sau đùi, đôi khi lan sang vùng bắp chân.
Tổn thương rễ thần kinh thắt lưng số 5 và dây cung số 1 (L5-S1) thường do các tác động hoặc chèn ép gây tổn thương trực tiếp các rễ thần kinh này, dễ dẫn đến đau thần kinh toạ.
Biểu hiện đau thắt lưng có thể khởi phát khác nhau
Các cơn đau khi vận động, thực hiện các động tác lặp lại sẽ tăng dần theo thời gian. Cơn đau có thể khởi phát sau một số động tác nhất định hoặc có thể đau tăng về buổi tối, đôi khi cảm giác đau sẽ có thể kéo dài và liên tục xuất hiện.
Một số bệnh nhân bị thoái hoá đĩa đệm, cơn đau bất ngờ xuất hiện nhưng có xu hướng giảm dần và hết hẳn sau một khoảng thời gian. Tuy nhiên, cơn đau ấy sẽ trở lại và ngày một nghiêm trọng hơn nếu không được điều trị kịp thời.
Những tác động đến vùng thắt lưng có thể gây ra các cơn đau cấp tính và đôi khi có thể gây nguy hiểm. Vì vậy nhanh chóng tìm đến cơ sở y tế gần nhất để có biện pháp xử trí kịp thời nếu bạn gặp phải chấn thương nặng vùng thắt lưng.
Sau một số chấn thương nhẹ, cơn đau có thể sẽ tự hồi phục dần, có thể là sau vài giờ hoặc vài ngày, thời gian hồi phục với các chấn thương nặng hơn có thể sẽ kéo dài hoặc khiến cho tình trạng đau thêm tồi tệ.
Một số trường hợp phải đi thăm khám ngay
Trong một số trường hợp, việc tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia để thăm khám và điều trị là cần thiết. Hầu hết các trường hợp đau thắt lưng sẽ được cải thiện và tự khỏi với chế độ chăm sóc sức khoẻ tại nhà. Nhưng không phải cơn đau thắt lưng nào cũng lành tính và trong khả năng chịu đựng của người bệnh, có thể tự khỏi được.
Vậy nên, người bệnh hãy đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời ngay khi đau thắt lưng kèm theo một trong các biểu hiện sau:
- Cảm giác đau dữ dội ở vùng thắt lưng do bị ngã hay gặp phải các chấn thương như tai nạn giao thông,…
- Bụng đau dữ dội.
- Cảm giác cơ thể mệt mỏi, có thể đi kèm với sốt, ớn lạnh xuất hiện cơn đau sau khi ho hay sau mỗi lần tiểu tiện.
- Tê nhức vùng bẹn, cơ chân suy yếu, đi lại khó khăn.
- Từng mắc bệnh ung thư trước đó, mắc các bệnh lý suy giảm miễn dịch như HIV/ AIDS,…
- Có sử dụng các thuốc corticoid trong thời gian dài
- Dù bạn đã nghỉ ngơi nhưng cơn đau vẫn dai dẳng và mức độ đau ngày càng tăng dần.
- Chế độ ăn uống, sinh hoạt của bạn vẫn bình thường nhưng lại có dấu hiệu bị giảm cân nặng
- Các cơn đau thắt lưng gây khó khăn trong hoạt động thường ngày như đi lại, ngủ nghỉ,… gây cảm giác lo lắng, căng thẳng cho người bệnh.
Nguyên nhân gây đau thắt lưng
Vùng thắt lưng có cấu trúc tương đối phức tạp, cộng thêm đây và bộ phận có chức năng nâng đỡ phần trên của cơ thể, chức năng cấu trúc, chuyển động và còn giúp bảo vệ một số mô hay cơ quan trong cơ thể. Vì vậy, đây cũng là vị trí rất dễ bị tác động do nhiều nguyên nhân từ chính cơ thể hay những ảnh hưởng từ bên ngoài.
Đau thắt lưng cấp tính
Hiện tượng rách hoặc co kéo quá mức các cơ hoặc dây chằng vùng thắt lưng là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng đau thắt lưng.
Nguyên nhân đầu tiên trong đau cấp tính phải kể đến đó là hiện tượng căng cơ hoặc hiện tượng bong gân ở dây chằng (giúp kết nối các xương lại với nhau). Tình trạng này thường do một số nguyên nhân như:
- Mang vác vật nặng, tư thế cột sống không đúng trong quá trình làm việc.
- Một số tác động đột ngột lên vùng lưng như ngã hay chấn thương
- Thực hiện sai tư thế cột sống một cách thường xuyên và dài ngày.
- Một số chấn thương trong quá trình chơi thể thao, đặc biệt những trò phải thực hiện nhiều động tác vặn người hay cần những lực tác động lớn.
Đau thắt lưng mạn tính
Khác với các cơn đau cấp thường dữ dội và có thể kéo dài trong 1 vài ngày cho đến vài tuần thì mức độ đau của các cơn đau mạn có xu hướng nhẹ hơn nhưng lại kéo dài, thường trên 3 tháng. Các trường hợp đau thắt lưng mạn tính chủ yếu là do những tác động gây tổn thương các khớp nối, đĩa đệm hoặc các kích thích lên rễ thần kinh.
Các nguyên nhân chính gây ra đau thắt lưng mạn tính gồm có:
- Thoát vị đĩa đệm (tình trạng đĩa đệm lệch khỏi vị trí ban đầu): Lúc này, đĩa đệm có thể gây chèn ép trực tiếp lên các rễ thần kinh mỗi khi cử động lưng. Bên cạnh đó, lượng protein trong đĩa đệm khi tiếp xúc với rẽ thần kinh sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các ổ viêm xuất hiện, gây tổn thương rễ thần kinh và gây đau dai dẳng. Hơn nữa, quanh viền ngoài của đĩa đệm cũng có một số lượng dây thần kinh nhất định, việc cọ xát này có thể dẫn đến đứt dây thần kinh ở thành đĩa đệm, khiến cho cơn đau thêm dữ dội hơn.
- Thoái hoá đĩa đệm: Ở trạng thái bình thường, khoẻ mạnh, đĩa đệm thường có chứa nhiều nước, tạo độ phồng và đàn hồi tốt khi thực hiện các chuyển động cơ thể. Tuy nhiên, càng lớn tuổi, các cấu trúc trong cơ thể sẽ dần bị lão hoá và đĩa đệm cũng không ngoại lệ. Lúc này, lượng nước có trong đĩa đệm sẽ giảm đi ít nhiều, khiến cho đĩa đệm bị xẹp xuống, giảm khả năng đàn hồi, tăng ma sát giữa các đốt sống với nhau, gây đau. Điều này cũng khiến cho các khớp sẽ không còn được linh hoạt, chèn ép lên đĩa đệm, tình trạng này kéo dài và không được khắc phục sớm sẽ dễ dẫn đến thoát vị đĩa đệm hoặc hẹp ống sống. Cơn đau thường sẽ thuyên giảm sau 72 giờ.
- Rối loạn chức năng khớp gây đau khớp vùng thắt lưng và quanh chúng thường là các dây chằng, dây thần kinh nên cảm giác đau cũng sẽ mạnh mẽ và dồn dập.
- Rối loạn chức năng khớp Sacroiliac: Dù Sacroiliac là một khớp có vị trí tương đối cố định, ít bị xê dịch trong quá trình vận động nhưng việc cử động quá ít sẽ gây xơ cứng khớp, còn quá nhiều lại gây ra các tác động quá mức. Cả 2 điều này đều gây ra đau thắt lưng.
- Hẹp ống sống sẽ làm tăng áp lực lên vùng tuỷ sống hay các sợi thần kinh quanh cột sống với các biểu hiện như cảm giác đau tê tái, dễ bị chuột rút và cảm giác mệt mỏi ở cơ vùng thắt lưng hoặc bất kì vị trí nào khác. Các triệu chứng này có thể gia tăng khi bạn vận động cơ thể, đặc biệt là các vận động liên quan đến vùng lưng.
- Thoái hóa cột sống gồm có 5 loại, tuy nhiên chúng ta vẫn thường chỉ gặp thoái hoá đốt sống thứ phát, đó là khi một đốt sống bị tổn thương và trượt, gây tác động đến đốt sống bên cạnh nó. Cơn đau ở trường hợp này có thể là đau bất thường vùng lưng hoặc đau lan tới tận bàn chân do các dây thần kinh bị chèn ép. Một số nguyên nhân thường gặp như khuyết tật, các khớp mặt bị thoái hoá hoặc bị tổn thương, bị gãy
- Một số bệnh lý xương khớp như viêm khớp, thoái hoá khớp, cột sống dính khớp hay đau cơ xơ hoá,…
- Sự biến dạng ở cột sống bao gồm vẹo cột sống, ưỡn cột sống hay gù cột sống đều có thể gây ra đau thắt lưng, thường do bẩm sinh hoặc thói quen thường ngày. Biến dạng cột sống sẽ tạo áp lực trực tiếp lên đốt sống, các khớp, dây chằng, gân hoặc các vùng cơ ở lưng, từ đó gây ra cảm giác đau tại những vị trí này hoặc có thể lan rộng hơn.
- Chấn thương cũng là một trong những yếu tố gây ra đau thắt lưng, mức độ đau sẽ tuỳ thuộc vào mức độ chấn thương mà bạn gặp phải.
- Gãy xương nén được đánh giá là loại gãy xương thường gặp nhất, và tỷ lệ này càng cao ở người cao tuổi do xương bị yếu, mật độ xương giảm như trong bệnh loãng xương,…
- Một số vấn đề sinh lý như trong thai kì, đến chu kì kinh nguyệt hoặc khi cơ thể quá mệt mỏi,…
Tuy nhiên, không phải bất kì ai có một trong những biểu hiện kể trên đều sẽ bị đau thắt lưng. Nếu có nghi ngờ, hãy đến bác sĩ để được thăm khám và kiểm tra cụ thể, chẩn đoán chính xác bệnh tình nhé.
Phòng ngừa đau thắt lưng ở nam giới và nữ giới
Đau thắt lưng gây ra những trở ngại rất lớn trong công việc, cuộc sống cũng như sinh hoạt của tất cả mọi người, kể cả nam và nữ. Tình trạng này nếu không được điều trị kịp thời sẽ gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng và các phương pháp điều trị đau thắt lưng cũng thường khó khăn, đôi khi có thể gây ra những bất lợi trong quá trình điều trị. Vì vậy, các biện pháp phòng tránh luôn được ưu tiên và đặt lên hàng đầu.
- Bạn cần rèn luyện cho mình một lối sống lành mạnh, luyện tập thể dục thể thao thường xuyên, phù hợp với tình trạng sức khoẻ, lứa tuổi để tăng độ linh hoạt, dẻo dai cho xương khớp. Các bạn có thể thực hiện các bài tập cho vùng lưng, đặc biệt là vùng thắt lưng, các bài tập kéo dãn cơ, bài tập yoga nhẹ nhàng,…
- Áp dụng các bài tập với mục tiêu giúp thư giãn cơ, xương hay các khớp vùng lưng. Cải thiện sức khoẻ, tăng cường sự dẻo dai, tăng cường sức mạnh cho hoạt động của cơ bắp, dây chằng là một trong những biện pháp giúp bạn tránh được tình trạng đau thắt lưng.
- Mỗi buổi sáng trước khi thức dậy và bước ra khỏi giường hãy hình thành thói quen vặn người qua lại một vài lần. Điều này không chỉ giúp bạn khoẻ mạnh hơn mà còn giúp các cơ được linh hoạt hơn, giảm tình trạng xơ cứng cơ, khô khớp,… Hơn nữa việc đứng ngay dậy sau khi tỉnh giấc cũng là nguyên nhân gây ngã ở nhiều người, đặc biệt là người cao tuổi. Ngã không chỉ gây ra những tác động ở lưng mà còn có thể ảnh hưởng đến cả những bộ phận khác trên cơ thể.
- Luôn giữ đúng tư thế cột sống, lưng thẳng trong mọi trường hợp.
- Hạn chế mang vác vật nặng. Nếu bắt buộc phải mang vật nặng, cần có tư thế chuẩn, không nên để cho lưng bị gù, khom. Mà lúc này, bạn nên ngồi hẳn xuống, dùng hai tay để ôm vật cần mang và từ từ đứng dậy bằng lực đẩy lên từ đầu gối, giữ tư thế thẳng lưng.
- Dáng đi lúc nào cũng ngay ngắn, tránh đi nghiêng ngả. Với các bạn nữ, việc đi giày cao gót quá cao và trong thời gian dài cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho lưng bị tác động. Do vậy, cần hạn chế tình trạng này.
- Không nên làm việc quá sức trong một thời gian dài
- Không sử dụng các loại đệm quá dày nhưng lại mềm để ngồi hoặc nằm ngủ, vì nó sẽ dễ gây sai tư thế cột sống, gia tăng các chèn ép lên dây thần kinh và dây chằng quanh cột sống, gây đau. Nên lựa chọn các loại đệm cứng, gối đầu cũng không nên cao quá mà chỉ giúp cho đầu hơi cao hơn một chút so với thân mình, giúp dễ ngủ hơn thôi.
- Nếu như bạn muốn xem một chương trình tivi ưa thích hoặc đọc sách trong một thời gian dài thì nên nằm xem để lưng được thư giãn và thoải mái nhất, không phải chịu áp lực từ trọng lượng bên trên của cơ thể.
- Không mặc các loại quần áo bó sát quá vì sẽ gây khó khăn cho các cử động của cơ thể, khiến cho cơ thể bị gò bó, khó chịu, các cơ không được linh hoạt
- Hạn chế các thực phẩm gây ảnh hưởng đến chất lượng xương khớp như đồ ăn nhanh, nước uống có ga, cà phê, đặc biệt là thuốc lá. Bởi hàm lượng nicotin cao trong khói thuốc là một trong những nguyên nhân gây ảnh hưởng lưu thông máu trong cơ thể, vùng lưng không được đón nhận các chất dinh dưỡng và oxy, khiến cho các hoạt động chức năng cũng bị suy yếu.
Điều trị đau thắt lưng tại nhà mà không cần phẫu thuật
Đa số trường hợp đau thắt lưng, bạn có thể tự điều trị tại nhà để giảm tình trạng đau thông qua một số liệu pháp như dùng thuốc, vật lý trị liệu hoặc các phương pháp luyện tập tại nhà như thiền, yoga,…
Thông thường sẽ giúp cải thiện triệu chứng của bệnh chứ ít khi loại trừ được hoàn toàn nguyên nhân nhờ các liệu pháp kể trên. Các phương pháp này thường sẽ đem lại hiệu quả cao nếu bạn thực hiện trong vòng 72 giờ kể từ khi cơn đau xuất hiện, sau khoảng thời gian này nếu cơn đau vẫn không có tiến triển thì hãy tìm đến bác sĩ để được tư vấn thêm nha.
Điều trị ban đầu
Chườm đá ngay trong những giờ đầu tiên của cơn đau (khoảng 24-72 giờ đầu) sẽ đem lại tác dụng rất tốt trong việc giảm đau. Sau đó chuyển sang chườm nóng và có thể chườm nóng, lạnh xen kẽ nhau để cải thiện tình trạng đau của bệnh nhân. Đồng thời, cần kết hợp với chế độ nghỉ ngơi hợp lý trong giai đoạn này.
Trong thời gian nghỉ ngơi, bạn có thể nằm ngửa, nên kê thêm một chiếc gối ở bên dưới đùi. Nếu bạn cảm thấy không được thoải mái khi nằm ngửa thì nên thay đổi tư thế, có thể nằm nghiêng sang một bên và hơi co người lại. Có thể đặt một chiếc gối mềm giữa hai chân, việc làm này cũng sẽ giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn.
Nước ấm và các động tác massage nhẹ nhàng vùng thắt lưng sẽ giúp bạn thoải mái và dễ chịu hơn nhiều bởi các cơ co cứng sẽ được giãn ra, giảm cảm giác đau.
Điều trị bằng thuốc
- Thuốc giãn cơ không có tác dụng trong điều trị những cơn đau thắt lưng mạn tính. Nhưng chúng vẫn đạt được hiệu quả trong làm giảm các cơn đau cấp tính với vai trò khiến cho hệ thần kinh trung ương bị ức chế, giảm các kích thích lên các cơ hoặc hệ thống thần kinh trong cơ thể. Từ đó có tác dụng khiến các cơ đang bị kích thích, co cứng sẽ được trở về trạng thái thoải mái, dễ chịu hơn.
- Thuốc giảm đau gây nghiện hay còn gọi là thuốc giảm đau trung ương mạnh nhóm opioid. Các thuốc này hoạt động theo cơ chế khiến cho cảm giác đau không được dẫn truyền đến não. Nhưng không phải cơn đau nào cũng dùng thuốc opiod bởi sau khi dùng một thời gian, người bệnh sẽ bị nghiện, lệ thuộc vào thuốc. Vì vậy, các thuốc giảm đau nhóm opioid chỉ được dùng cho các trường hợp đau dữ dội, cấp tính như những cơn đau do chấn thương nghiêm trọng, đau do các phẫu thuật lớn.
- Một số bệnh nhân cho rằng nẹp lưng có thể được dùng để giảm đau trong trường hợp đau thắt lưng vì nó giúp cố định cột sống, tránh các tác động chèn ép các đốt sống hay đĩa đệm lên vùng tổn thương, cũng góp phần giúp cho lưng được thoải mái, dễ chịu hơn khi được giữ đúng tư thế. Một số khảo sát cũng cho thấy hiệu quả của việc dùng nẹp lưng mỗi ngày phối hợp luyện tập các bài tập nhẹ nhàng cho vùng lưng với việc giảm đau ở người bị đau thắt lưng.
- Tiêm steroid ngoài màng cứng (lớp màng bao quanh tuỷ sống). Trước khi thực hiện thao tác này cần tiến hành chụp X – quang để xác định chính xác vị trí cần tiêm và bắt đầu tiêm trực tiếp một loại thuốc nhóm steroid vào phần bên ngoài của màng cứng. Steroid có tác dụng giảm đau nhanh chóng khi được tiêm ngoài màng cứng do khả năng làm giảm tình trạng viêm ở các rễ thần kinh đang bị chèn ép.
Các phương pháp điều trị bổ sung không dùng thuốc
Bên cạnh các liệu pháp điều trị ban đầu, liệu pháp y tế thì các chuyên gia cũng khuyến cáo người bệnh nên thực hiện các biện pháp điều trị bổ sung để cải thiện tình trạng đau thắt lưng nhanh chóng hơn. Một số liệu pháp bổ sung mà người bệnh có thể lựa chọn và áp dụng như châm cứu, xoa bóp,…
- Nắn xương khớp giúp điều chỉnh lại vị trí cột sống, giảm thiểu các cơn đau do sai tư thế. Ở phương pháp này, bác sĩ hoặc chuyên gia sẽ trực tiếp dùng tay để nắn lại xương khớp, điều chỉnh cấu trúc cột sống trở về trạng thái bình thường thông qua các lực tác động khác nhau với các tốc độ khác nhau lên vùng thắt lưng. Tuy nhiên, biện pháp này thường sẽ gây đau khi thực hiện và thường cũng chỉ áp dụng với một số trường hợp.
- Theo các liệu pháp y học cổ truyền, chúng ta còn có thể điều trị đau thắt lưng bằng phương pháp châm cứu. Kĩ thuật này sẽ giúp kích thích các vị trí thích hợp trên cơ thể tùy vào bệnh tình trong một khoảng thời gian nhất định (thường là 1 giờ), giúp cho cơ thể thoải mái và dễ chịu hơn, giảm triệu chứng đau. Phương pháp này được đánh giá khá tốt, đem lại kết quả có ích cho nhiều bệnh nhân.
- Liệu pháp xoa bóp. massage cũng rất hữu ích cho các trường hợp này. Nó giúp cho các cơ, các dây thần kinh đang bị kích thích sẽ được thả lỏng, thư giãn, tăng tuần hoàn máu đến các vùng trong cơ thể, đặc biệt là vùng thắt lưng, giúp các tế bào, neuron thần kinh tổn thương được cung cấp đầy đủ dưỡng chất và oxy, rút ngắn thời gian bình phục.
- Ngồi thiền – một trong những phương pháp điều trị bổ sung rất tốt trong nhiều bệnh lý, trong đó có đau thắt lưng. Thiền giúp con người tĩnh tâm, giảm bớt những cảm giác căng thẳng hay lo lắng, phù hợp với các trường hợp đau mạn tính. Các khảo sát cũng cho thấy những người có tâm trạng thoải mái thường có những phản hồi rất tích cực về tình trạng bệnh và ngược lại.
- Ngoài ra, người bệnh cũng có thể thực hiện một số bài tập hoặc động tác giúp thư giãn vùng cột sống thắt lưng, giảm các co thắt cơ hay co thắt dây chằng. Từ đó giúp giảm đau đớn.
Các phương pháp phẫu thuật điều trị đau thắt lưng
Nếu tình trạng đau vùng thắt lưng không được cải thiện sau 6 – 12 tuần dù đã thực hiện các biện pháp điều trị không phẫu thuật trước đó thì các biện pháp can thiệp ngoại khoa là cần thiết. Một số trường hợp tình trạng đau trở nên nghiêm trọng, người bệnh sẽ được chỉ định phẫu thuật ngay lập tức.
Nhưng thông thường, trước các phẫu thuật vùng lưng, các bác sĩ sẽ phải khai thác tiền sử bệnh nhân và khai thác các yếu tố liên quan đến người bệnh để đảm bảo an toàn như:
- Khả năng thực hiện các hoạt động thường nhật, các cơn đau ảnh hưởng như thế nào đến công việc, giấc ngủ và các vận động bình thường của cơ thể. Nếu không ảnh hưởng hoặc ảnh hưởng ít thì phẫu thuật là không cần thiết.
- Lối sống sinh hoạt và quá trình điều trị bệnh cũng là một trong những yếu tố cần được xem xét. Bởi khả năng hồi phục ở mỗi bệnh nhân, mỗi giai đoạn cũng sẽ khác nhau. Do vậy, phải theo dõi liệu bệnh nhân có thực hiện lối sống lành mạnh không hoặc đã đủ thời gian để xem xét hay chưa để đưa ra những tư vấn không phẫu thuật trước, nếu không hiệu quả mới chuyển sang phẫu thuật.
- Tuỳ vào mức độ đau, mức độ tổn thương vùng thắt lưng mà các bác sĩ sẽ xem xét để lựa chọn loại phẫu thuật phù hợp.
- Tâm lí cũng có ảnh hưởng lớn đến việc hồi phục sức khoẻ của người bệnh. Bác sĩ cần xác định tâm lý của người bệnh để đưa ra lời khuyên phù hợp.
Tuy nhiên các phẫu thuật vùng lưng sẽ không được khuyến cáo trong các trường hợp sau:
- Tổn thương và đau ở mức độ nhẹ hoặc trung bình, có thể tự điều trị nội trú tại nhà thông qua các liệu pháp y tế, chế độ sinh hoạt, lối sống và các liệu pháp điều trị bổ sung,… mà chưa cần dùng đến phẫu thuật.
- Những cơn đau thắt lưng kéo dài dưới 12 giờ
- Không thể xác định chính xác nguyên nhân gây đau thắt lưng
Phẫu thuật giải nén
Đây là loại phẫu thuật giúp loại bỏ bất kì những chèn ép cơ học nào từ cột sống lên các rễ thần kinh tại vùng thắt lưng. Các chèn ép đó có thể là từ đốt sống hay đĩa đệm.
- Trong phẫu thuật giải nén có hai phương pháp chính. Gồm có:
- Cắt đốt vi điểm: Dùng trong các trường hợp đau thần kinh toạ do thoát vị đĩa đệm. Đây là một phẫu thuật tác động chỉ với một vết rạch nhỏ nhất để có thể phẫu thuật vùng cột sống.
- Cắt bỏ laminectomy: Đây là phương pháp giúp cắt bỏ phần xương bị nhô ra từ đốt sống hoặc cắt bỏ các mô mềm tại vùng thắt lưng, gây tác động đến các dây thần kinh. Phương pháp này thường được áp dụng cho các trường hợp bệnh nhân bị hẹp ống sống gây tác động đến cả dây thần kinh toạ, ảnh hưởng đến chi dưới do những bất thường về cấu trúc của các khớp, đốt sống, xương hay đĩa đệm.
Phương pháp phẫu thuật giải nén có thể được thực hiện bằng kỹ thuật mở thông thường hoặc kỹ thuật xâm lấn tối thiểu. Thông thường, chúng chỉ kéo dài không quá 1 ngày hoặc cùng lắm bước sang ngày thứ 2.
Tùy chọn kết hợp cột sống thắt lưng
Tuỳ chọn kết hợp cột sống thắt lưng hay còn gọi là phẫu thuật hợp nhất. Khác với phẫu thuật giải nén, chỉ chỉnh sửa lại các cấu trúc vùng thắt lưng, phẫu thuật hợp nhất sẽ thực hiện loại bỏ các mô mềm cùng với những đốt sống bị tổn thương, sau đó thay thế bằng xương hoặc các đốt sống nhân tạo.
Phẫu thuật này sẽ tạo điều kiện cho các xương có thể đồng thời phát triển trong vòng 6-12 tháng tạo thành một xương dài. Phẫu thuật này sẽ giúp ổn định xương vùng cột sống nhưng lại gây hạn chế cho những chuyển động tại vị trí này.
Kỹ thuật này có thể được tiếp cận từ các phía như phía sau, phía trước hoặc 1 trong 2 bên hông.
Phẫu thuật hợp nhất, tuỳ chọn kết hợp cột sống thắt lưng có thể được chỉ định trong các trường hợp bệnh nhân bị gãy xương, thoái hoá đốt sống, thoái hoá đĩa đệm, hẹp ống sống hoặc các biến dạng ở xương không thể phục hồi,…
Hợp nhất khớp sacroiliac được chỉ định trong các trường hợp khớp này bị rối loạn chức năng, hoạt động.
Ngoài ra, phẫu thuật hợp nhất còn được chỉ định với các bệnh nhân có khối u, ổ viêm ở xương. Tuy nhiên, các trường hợp này thường hiếm.
Các lựa chọn phẫu thuật khác
Với công nghệ phát triển hiện đại, các thiết bị tiên tiến, đội ngũ y bác sĩ, chuyên gia ngày càng được nâng cao cả về kiến thức lẫn kĩ năng. Phẫu thuật điều trị đau thắt lưng ngoài các phẫu thuật giải nén hay phẫu thuật tuỳ chọn kết hợp cột sống thắt lưng còn có thêm rất nhiều phương pháp mới được phát triển. Cụ thể như:
- Phẫu thuật Discectomy: Bác sĩ sẽ tiến hàng cắt bỏ một phần nhỏ của lớp màng bao bọc bên ngoài ống xương sống hoặc các mảnh xương phát triển bất thường bên ngoài xương sống (thường gặp trong gai đốt sống thắt lưng). Điều này giúp các cơ hay các dây, rễ thần kinh không còn phải chịu tác động từ những yếu tố bất thường này nữa.
- Phẫu thuật foraminotomy giúp mở thông các lỗ ở ống cột sống, hạn chế tình trạng hẹp ống sống, giúp các rễ thần kinh dễ dàng ra ngoài mà không phải chịu những ma sát hay cản trở nào.
- Liệu pháp điện nhiệt bên trong hay còn gọi là liệu pháp IDET: Ở liệu pháp này, bác sĩ sẽ tiến hành đưa một chiếc kim chuyên dụng vào đĩa đệm thông qua ống thông. Tại đây, đĩa đệm sẽ được làm nóng lên trong khoảng 20 phút. Việc làm này giúp tăng kích thước của thành đĩa, ngăn chặn sự phồng lên bên trong của đĩa đệm. Từ đó hạn chế được các tác động của chúng đế hệ thống dây thần kinh quanh cột sống.
- Phẫu thuật nucleoplasty: Thay vì sử dụng một chiếc kim trong liệu pháp điện nhiệt bên trong, ở liệu pháp nucleoplasty sẽ sử dụng một thiết bị có hình dạng giống như một chiếc đũa để tác động vào đĩa đệm bị bất thường. Sau đó, tác động để loại bỏ yếu tố bất thường trong lòng đĩa đệm ra ngoài. Cuối cùng sẽ làm nóng và thu gọn kích thước vùng mô vừa xâm lấn bằng sóng vô tuyến.
- Giảm hoặc cắt bỏ tần số vô tuyến: Liệu pháp này giúp tách bỏ những dây thần kinh bị chồng chéo lên nhau, gây co cứng, căng đứt,… Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ dùng một cây kim chuyên dụng để tác động vào những dây thần kinh bị bất thường, dùng nhiệt tác động, phá huỷ những dây thần kinh này. Liệu pháp này thường chỉ áp dụng cho các dây thần kinh nhỏ và số lượng dây thần kinh bât thường không quá lớn.
- Đĩa đệm nhân tạo thắt lưng hay có thể hiểu đơn giản hơn chính là loại bỏ những đĩa đệm bị tổn thương, lão hoá và thay thế bằng các đĩa đệm nhân tạo cho người bệnh. Liệu pháp này có ưu điểm hơn phẫu thuật hợp nhất là sau khi thay thế xong, bệnh nhân vẫn có thể thực hiện được các thao tác bình thường ở lưng mà không bị bất kì hạn chế về vận động nào. Phương pháp này cũng được đánh giá là tương đối hiệu quả, có khả năng phục hồi cũng khá tốt.
- Sử dụng thiết bị chuyển động sau hay còn gọi là thiết bị Coflex inter-laminar: Liệu pháp này thường được áp dụng cho các bệnh nhân có tình trạng hẹp ống sống hoặc thoái hoá đốt sống ở mức độ nhẹ. Với các thao tác tương tự như trong liệu pháp tuỳ chọn kết hợp cột sống thắt lưng nhưng đây là một phẫu thuật nhỏ, khả năng hồi phục và tính an toàn cũng cao hơn.
Ngoài ra, các bác sĩ và giới chuyên môn y học vẫn đang nghiên cứu thêm các liệu pháp điều trị hiện đại hơn, mang lại hiệu quả và tính vượt trội, đảm bảo an toàn cũng như chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sau điều trị.
Chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật điều trị đau lưng dưới
Sau bất kì một phẫu thuật nào, dù lớn hay nhỏ thì bệnh nhân cũng phải được chăm sóc một cách đầy đủ và chu đáo nhất.
Không có thời gian cụ thể cho việc xác định bệnh nhân sẽ hồi phục. Thời gian này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố gồm có cơ thể người bệnh, mức độ tổn thương, thời gian và quy mô thực hiện phẫu thuật, công nghệ áp dụng và cả chế độ chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật,…
Thời gian hồi phục thường sẽ trong khoảng 1 tuần nếu được chăm sóc tốt với các thủ thuật cắt bỏ một phần đĩa đệm bị thoát vị, sai lệch cấu trúc.
Với phẫu thuật hợp nhất, cần có thời gian cho các mô xương phát triển toàn diện nên thời gian hồi phục cũng thường kéo dài hơn, rơi vào khoảng 3 – 12 tháng, thậm chí có thể lâu hơn nữa.
Sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể áp dụng các phương pháp điều trị đau thắt lưng không dùng đến phẫu thuật đã nêu ở trên để tăng khả năng hồi phục. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi muốn thực hiện bất cứ liệu pháp nào để lựa chọn được cho mình liệu pháp phù hợp nhất với tình hình sức khoẻ hiện tại, đảm bảo an toàn.
Cùng với đó, người bệnh nên kết hợp chế độ ăn uống, bổ sung đầy đủ dưỡng chất và nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động hay làm việc quá sức.
Hy vọng những thông tin mà chúng tôi cung cấp ở trên sẽ giúp bạn nhìn nhận rõ hơn về đau thắt lưng, có các biện pháp phòng tránh cho bản thân và gia đình cũng như giảm đau thắt lưng, biết thêm được các biện pháp điều trị đau thắt lưng hiện nay. Hãy luôn khoẻ mạnh để tận hưởng cuộc sống tươi đẹp này một cách trọn vẹn nhất nhé.
Tài liệu tham khảo
- What You Should Know About Low Back Pain? Link: https://www.healthline.com/health/low-back-pain-acute#prevention
- Slideshow: A Visual Guide to Low Back Pain, Link:
https://www.webmd.com/back-pain/ss/slideshow-low-back-pain-overview - Lower Back Pain, Link:
https://www.medicinenet.com/low_back_pain/article.htm - Lower Back Pain Symptoms, Link:
https://www.spine-health.com/conditions/lower-back-pain/lower-back-pain-symptoms - Non-Surgical Treatments for Lower Back Pain, Link:
https://www.spine-health.com/conditions/lower-back-pain/non-surgical-treatments-lower-back-pain - Surgery for Lower Back Pain, Link:
https://www.spine-health.com/conditions/lower-back-pain/surgery-lower-back-pain
